การเจ็บครรภ์คลอด จัดเป็นความเจ็บปวดที่รุนแรงที่สุดเท่าที่จะเกิดขึ้นในชีวิตหนึ่งของผู้เป็นมารดา พบว่า 2  ใน 3 ของมารดาที่เจ็บครรภ์คลอด เจ็บปวดจนไม่สามารถทนทานได้ถ้าไม่ได้รับยาระงับความปวด ปัจจุบันวิธีช่วยระงับความปวดมีหลายวิธี เช่น การให้ยาระงับปวดฉีดเข้ากล้ามหรือฉีดเข้าทางหลอดเลือดดำในเวลาที่เหมาะสม ที่ไม่ส่งให้กดการหายใจของทารกตอนแรกคลอดแต่อย่างไรก็ตามวิธีการใส่สายเพื่อฉีดยาชาเข้าที่ช่องชั้นนอกของไขสันหลังเป็นวิธีที่ช่วยระงับปวดที่ได้รับการยอมรับ และถือเป็นมาตรฐาน และระงับปวดได้อย่างมีประสิทธิภาพดีที่สุดเมื่อเทียบกับวิธีอื่นๆ

การคลอดธรรมชาติแบบไร้ความเจ็บปวดด้วยวิธีการใส่สายเพื่อฉีดยาชาเข้าที่ช่องชั้นนอกของไขสันหลังคืออะไร ?

   คือ วิธีการระงับปวดที่ได้ผลดีที่สุด ซึ่งเป็นวิธีการที่วิสัญญีแพทย์นำมาใช้เพื่อระงับปวด และสามารถใช้ต่อเนื่องไปจนถึงการผ่าตัดคลอดในกรณีที่คลอดไม่ได้ทางช่องคลอด โดยใส่สายเพื่อฉีดยาชาเข้าที่ช่องชั้นนอกของไขสันหลัง ขั้นตอนการทำจะเปิดเส้นให้น้ำเกลือเข้าทางหลอดเลือดดำ ตรวจวัดความดันและชีพจรเบื้องต้นจากนั้นถ้าไม่มีข้อห้ามของการทำ แพทย์จะจัดท่าให้ผู้คลอด นอนตะแคง งอเข่าสองข้างขึ้นชิดหน้าอกให้ได้มากที่สุด (ดังภาพที่1) เพื่อให้สามารถคลำช่องว่างระหว่างกระดูกสันหลัง ซึ่งจะเป็นช่องที่ ใส่สายไว้ที่ช่องชั้นนอกของไขสันหลัง

   จากนั้นเมื่อทดสอบว่าสายที่ใส่เข้าไปนั้นอยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสม จึงจัดให้ผู้คลอดนอนหงาย และทำการเติมยาชาเข้าไปเป็นระยะๆ เพื่อทดสอบระดับของการระงับปวดให้ได้ระดับที่ระงับปวดได้ถึง ระดับสะดือ หลังจากนั้นจะใส่ยาชาเฉพาะที่เข้าไปในช่องนี้ ประมาณ 10-20 นาที ผู้ป่วยจะรู้สึกเหมือนเป็นเหน็บชาบริเวณท้องและต้นขา ซึ่งเป็นบริเวณที่มีความรู้สึกเจ็บปวดในตอนแรก ความเจ็บปวด จะทุเลาลงจนบางคนจะไม่รู้สึกเจ็บปวดเลย อาจเพียงรู้สึกเหมือน ท้องแข็ง เวลามดลูกบีบตัวแต่จะไม่เจ็บปวด ระหว่างนั้นจะมีการวัด ความดันเป็นระยะๆ ทุก 3 นาที x 5 ครั้ง และวัดทุก 5 นาที x 3 ครั้ง จากนั้นวัดทุก 15 นาที เพื่อเฝ้าระวังไม่ให้เกิดภาวะความดันต่ำ ซึ่งจะต้องรีบให้การแก้ไขทันที

   ข้อห้ามในการใส่สายเพื่อระงับปวดระหว่างคลอดมีอะไรบ้าง?

•    • มีการติดเชื้อของผิวหนังบริเวณที่จะทำการใส่สาย
•    • มีภาวะเลือดออกแล้วหยุดยาก หรือกินยาต้านทานการแข็งตัวของเลือด เช่น Aspirin หรือ warfarin เป็นต้น
•    • มีภาวะพร่องน้ำ ความดันต่ำ โรคของลิ้นหัวใจบางประเภท
•    • มีความผิดปกติของกระดูกสันหลังอย่างมากบริเวณเอว หรือเคยผ่าตัด หรือมีอุบัติเหตุที่กระดูกสันหลังบริเวณเอวแม้จะไม่ใช่ข้อห้ามโดยตรง แต่อาจลดความสำเร็จและเพิ่มภาวะแทรกซ้อนจากการใส่สาย

การคลอดธรรมชาติแบบไร้ความเจ็บปวดด้วยวิธีการใส่สายเพื่อฉีดยาชาเข้าที่ช่องชั้นนอกของไขสันหลัง มีข้อดีอย่างไร ? 

• 1) ลดความปวดระหว่างเจ็บครรภ์คลอด ไม่ทรมาน ตลอด ระยะเวลา 6-8 ชั่วโมง ของการคลอด และทารกได้รับเลือด ไปเลี้ยงเต็มที่เพราะเส้นเลือดไม่หดเกร็งตัว ไม่กดการหายใจ ต่อทารกในครรภ์
• 2) ลดโอกาสเกิดภาวะซึมเศร้าหลังคลอดได้
• 3 ) กรณีคลอดไม่ได้ต้องผ่าตัด สามารถทำได้ทันที โดยการ เติมยาชาเพิ่มไม่ต้องใช้การวางยาสลบฉุกเฉิน ซึ่งเสี่ยงอันตราย ต่อคุณแม่ หรือถ้าต้องทำสูติศาสตร์หัตถการ เช่น เครื่อง ดูดสุญญากาศ ใช้คีมช่วยคลอดล้วงรกสามารถทำได้ โดย คุณแม่จะไม่เจ็บ กล้ามเนื้อช่องคลอดไม่หดเกร็งตัว
• 4) มารดาสามารถคลอดด้วยวิธีธรรมชาติโดยที่ยังตื่นอยู่ ไม่มีฤทธิ์ง่วงซึมและได้เห็นทารกตั้งแต่แรกคลอด

 ข้อเสียและภาวะแทรกซ้อน ของการคลอดธรรมชาติแบบไร้ความเจ็บปวด ด้วยวิธีการใส่สายเพื่อฉีดยาชาเข้าที่ช่องชั้นนอก ของไขสันหลัง มีอะไรบ้าง ?

• 1) อาจทำให้ความดันโลหิตต่ำระหว่างให้การระงับปวด ซึ่งการติดตามอย่างใกล้ชิดสามารถรักษาแก้ไขภาวะ ดังกล่าวได้อย่างทันท่วงที
• 2) คลื่นไส้ อาเจียน หนาวสั่น และอาจมีผื่นคันได้
• 3) ปัสสาวะไม่ออกได้ซึ่งอาจจะต้องใส่สายสวนปัสสาวะ
• 4) อาจจะมีรอยช้ำหรือเลือดออกที่ผิวหนัง และเจ็บบริเวณ ที่ใส่สาย ตลอดถึงการใส่สายไม่สำเร็จโดยเฉพาะในกรณีที่ ใส่สายยาก เช่น คุณแม่มีน้ำหนักตัวมาก หรือกายวิภาค ของกระดูกสันหลังที่ผิดปกติ
• 5) บางครั้งอาจเกิดการชาไม่สมบูรณ์ได้เนื่องจากการเลื่อน ของสาย ดังนั้นจึงจำเป็นต้องตรวจเช็คตำแหน่งของสาย ระหว่างให้การระงับปวด
• 6) การปวดศีรษะหลังจากการทำหัตถการเพื่อระงับปวด
• 7) อาจเกิดการบาดเจ็บกับเส้นประสาท พบอุบัติการณ์ ประมาณ 1:100,000

 หมายเหตุ : เพื่อเป็นการป้องกันและลดภาวะแทรกซ้อนดังกล่าว วิสัญญีแพทย์ที่ดูแลจะคอยติดตามเฝ้าระวัง อย่างใกล้ชิดตลอดช่วงระยะเวลาของการคลอด

   จริงหรือไม่ การระงับความเจ็บปวดจากการผ่าตัดด้วยการ Block หลังทำให้เกิดอาการปวดหลัง

   อาการปวดหลังจากการฉีดยาชา อาจพบได้แต่ไม่พบทุกราย และเป็นเพียงชั่วคราวเท่านั้นประมาณ 1-2 วัน อาการจะไม่เรื้อรัง อย่างที่คนส่วนใหญ่เข้าใจผิดว่า การฉีดยาชาเข้าช่องกระดูกสันหลังจะทำให้ปวดหลังเรื้อรังซึ่งจริงๆ แล้วคนที่ปวดหลังเรื้อรังอาจไม่เคยฉีดยาด้วยวิธีนี้เลยก็ได้ และคนที่เคยฉีดยาชาที่ช่องกระดูกสันหลังก็ไม่ใช่ทุกคนที่มีอาการปวดหลัง อาการนี้สามารถรักษาได้ด้วย การทานยาแก้ปวดอาการก็จะทุเลาและหายไปเองได้

   ข้อควรปฏิบัติของมารดาที่จะมาคลอดด้วยวิธีการ ใส่สายเพื่อฉีดยาชาเข้าที่ช่องชั้นนอกของไขสันหลัง มีอะไรบ้าง?

•    1) งดน้ำงดอาหารตั้งแต่เริ่มเจ็บครรภ์หรือมีน้ำเดิน หรือ ตามกำหนดที่สูตินรีแพทย์นัดมาโรงพยาบาล โดยควรงดน้ำ งดอาหารอย่างน้อย 8 ชั่วโมง
•    2) ให้นอนราบหลังคลอดอย่างน้อย 6-8 ชั่วโมง เพราะอาการชา และอ่อนแรงของขาอาจคงอยู่หลายชั่วโมง หากลุกเดินหรือ ลงเตียงอาจเกิดอุบัติเหตุได้
•    3) ควรดื่มน้ำให้เพียงพอหลังคลอดอย่างน้อยวันละ 2 ลิตร ติดต่อกันอย่างน้อย 5 วัน